Overkwartier van Gelre
De Familieoverzichten
van Arcen en Lomm
in de 17de en begin 18de eeuw
door
Sjraar Verkoeijen
lid van deze vereniging
Voor verdere informatie en achtergronden lees het artikel
‘Families in Velden, Lomm en Arcen in de 17de en begin 18de Eeuw,
of de Speurtocht naar Wilhelmina aen de Veldijne’
in
Jaarboek 4
van onze vereniging Overkwartier van Gelre
Voor het verkrijgen van het jaarboek zie elders op deze website.
Korte introductie
Op de gebruikswijze en achtergronden van deze Overzichten
(zie hiernaast ook de Introductie van de Familieoverzichten van Velden)
Als oud-inwoner van de voormalige gemeente Arcen en Velden wil ik U graag dit overzicht aanbieden van gezinssamenstellingen en families van de toenmalige Parochie Arcen, waartoe destijds ook het Kerspel Lomm hoorde.
Veel van deze familieoverzichten hebben het aanzien gekregen van de aanzet tot een complete genealogie, maar omdat geen enkele daarvan tot de huidige tijd wordt doorgetrokken, wacht de optimistische aanstaande genealoog waarschijnlijk nog een grote taak.
De samensteller heeft hier in deze slechts de bedoeling gehad U hierbij een handje toe te steken en een beginnende onderzoeker erbij te helpen om tot een evenwichtig resultaat te komen.
Er mag in het verleden wel eens onenigheid en rivaliteit zijn geweest tussen Arcenaren en Veldenaren, want in een aantal opzichten was de Arcense bevolking in de onderzochte tijdperiode duidelijk verschillend van die van Velden.
Waarschijnlijk door de aanwezigheid van het kasteel kende het dorp Arcen rond deze periode – met waarschijnlijk nog geen vierhonderd inwoners – een relatief groot deel ambachtslieden onder zijn bevolking. Hierdoor kreeg de kern van het dorp Arcen – in tegenstelling tot het dorp Velden dat zijn boerderijen over een behoorlijk aantal gehuchten en buurtschappen verdeeld zag – het uiterlijk van een miniatuurstadje met als hoofdstraten de Wal en de Maasstraat (genoemd in documenten van die tijd).
Arcen had in de tijden van de 80-jarige Oorlog een eigen fort en een garnizoen met heel wat krijgslieden, om in tijden van gevaar het omliggende gebied te kunnen verdedigen. Arcen telde dus het nodige soldatenvolk, wat bij de registratie van huwelijken en dopen in de kerkelijke registers tot uiting komt.
Daarnaast was er van oudsher het kasteel met zijn vele bewoners, de kasteelheer met zijn gezin en entourage, de rentmeester en de fourier, de kameniers, een schrijner, de hofjager, de tuinman-gardenier, de kok en alle overige dienaren en dienaressen, kortom allen, die de Heer van Arcen bijstonden om hem het aanzien te geven dat paste bij die tijd.
Als laatste waren er de agrariërs, die voor een groot deel in de buitengebieden van Arcen, maar vooral ook in Lomm – dat tot de parochie Arcen behoorde – te vinden waren.
De aanwezigheid van de vier hierboven genoemde groepen had tot gevolg, dat er, wat betreft de registratie van de kerkelijke gegevens, duidelijke verschillen te zien zijn wat betreft naamgeving van deze vier sociale groepen, en die ik hieronder zal proberen toe te lichten.
Wat betreft personen die afhankelijk waren van de landbouw, wijkt de naamgeving in Arcen en Lomm niet bijzonder af t.o.v. die van Velden. Meestal zijn het hier ook weer boerderijnamen, die overgebracht worden naar personen en hun gezinnen, zodra deze zich als nieuwe bewoners ofwel pachters er zich gevestigd hebben.
Ambachtslieden zijn voor hun beroep afhankelijk van plaatsen die voor hen beschikbaar moeten komen en zij verdwijnen weer als er aan hun diensten geen behoefte meer is. Bij hen vinden we namen zoals Van Kuick, Van Schaeck, Van Groeningen, Van Boxmehr, Van Sambeeck of Van Weijlick.
Wat opvalt t.o.v. Velden is, dat de plaatsen van herkomst in Arcen vaak in het Brabantse liggen. Ook bevinden zich deze herkomstplaatsen gemiddeld een stuk verder weg, als we deze afstand willen vergelijken met de herkomstplaatsen van ambachtslieden in Velden, die gemiddeld een stuk dichterbij liggen, met o.a.: Venlo, Grubbenvorst, Maasbree of Sevenum. Daarnaast behouden veel Veldense ambachtslieden hun oorspronkelijke naam, of zij worden bijv. Timmermans genoemd.
Waar ik eerder in de Veldense Familieoverzichten meldde dat de plaatselijke pastoor zijn eigen stempel drukte op de inschrijvingen, geldt dit zeer zeker voor Alexander Noten, de pastoor die tientallen jaren, vanaf het begin van de inschrijvingen in Arcen, de kerkelijke registraties verzorgde. Eerst nog jarenlang in de streektaal van deze regio, waarbij hij het unieke woord ‘gefehrlinx’ gebruikte voor doopgetuigen.
Kinderen buiten de echtelijke relaties geboren heetten ‘ein hoerenkindt’, of ‘ein bastardt’ en de naam van de vader van zo’n onechtelijk kind werd vaak tijdens de geboorteweeën aan de ongelukkige ongehuwde moeder afgedwongen.
Graag wil ik U nogmaals verwijzen naar de inleiding en gebruiksaanwijzingen van de Introductie van de Familieoverzichten van Velden om U te laten kennisnemen van een aantal mogelijkheden om Uw vaardigheden bij Uw onderzoekingen te vergroten.
Wat betreft de totale volledigheid m.b.t. de hier behandelde tijdsperiode moet ik bekennen, dat ik niet geprobeerd heb alle soldatenhuwelijken en de geboorten van hun kinderen in overzichten onder te brengen. Veelal komen zij van elders en verblijven zij meestal slechts kort in de Arcense gemeenschap. Militairen in de hogere rangen blijven soms wel prominent in de Arcense gemeenschap aanwezig, huwen ook met het plaatselijke schone geslacht en krijgen daarom wél onze ruime aandacht.
Omdat door omstandigheden sommige Arcense bronnen tijdelijk moeilijk of niet toegankelijk waren, kan het zijn dat er in de overzichten nog wel eens huwelijken of dopen ontbreken, die gewoon in de Arcense kerkregisters te vinden zijn.
Wat betreft aan duidingen met ‘fs’ (Family Search): Bij sommige overzichten (bijv. bij Muijsers en bij Linskens) werd geput uit registers van Familie Search, waarvan op een later tijdsstip bleek dat transcripties soms zeer slecht werden uitgevoerd en daarnaast de verstrekte gegevens vaak onduidelijk, onvolledig en zelfs onjuist bleken. Lees ook hiervoor de Introductie van de Familieoverzichten van Velden.
Wees trouwens kritisch op datgene wat ik U hier aanbiedt.
U kent waarschijnlijk het gezegde: ‘Mensen die geen fouten doen maken, maken meestal niets. ‘
Ik wel. Ik bedoel: Ik maak fouten. Laat U daarom niet weerhouden.
Gebruik de kennis die U opdoet om op een betere manier Uw eigen onderzoekingen te kunnen doen.
Treft U in mijn overzichten niet alles aan wat U zoude willen weten?
Controleer mijn gegevens door de originele bronnen aan een nieuw onderzoek te onderwerpen, ga zélf verder met het onderzoek door het raadplegen van nieuwe bronnen, en trek Uw eigen conclusies.
Ik garandeer U dat U op deze wijze veel bijzonderheden over Uw eigen voorouders zult ontdekken. En als U denkt dat U een echte Arcenaar of Arcense bent, bij verder onderzoek zult U ontdekken, hoeveel contacten Uw voorouders in het verleden hebben gehad en waar zij allemaal vandaan kwamen.
Ter afsluiting nog iets anekdotisch over de rivaliteit tussen Arcenaren en Veldenaren:
Mijn moeder voelde zich een echte Veldense en met Arcenaren was het maar zo zo.
Bij mijn geboorte in het jaar 1943 kreeg zij het verzoek haar moedermelk te delen met een Arcense tweeling die precies één maand vóór mij geboren was. Ik heb in mijn jonge jaren dit verhaal vaak moeten horen en ik kreeg altijd het idee, dat het de schuld van de Arcense tweeling was, dat ik als kind zo extreem klein was en in het gezin van ons thuis de kleinste ben gebleven.
Tja, als er problemen in de wereld ontstaan, waar komen zij vandaan?
Ik wens de Arcense tweeling nog veel jaren in goede gezondheid toe! Het zij hun vergeven dat ik direct vanaf mijn geboorte – zonder zeggenschap mijnerzijds – een deel van mijn dagelijkse kost aan hen moest afstaan.
Maar alle gekheid op een stokje:
Als U tenslotte U meer wilt weten over ons vereniging of de verhalen wil lezen in onze jaarboeken, waaraan de ondergetekende een steentje heeft bijgedragen?
Kijk dan nog even naar het einde van de Introductie Familieoverzichten van Velden.
In het bijzonder kan ik U van harte ons
nieuwe Jaarboek, nummer 4
aanbevelen waar – naast een aantal uitstekende artikelen van de andere schrijvers – door mij uitvoerige aandacht besteed wordt aan het ontstaan van dit lijvig stukje onderzoekswerk in het artikel:
‘Families in Velden, Lomm en Arcen in de 17de en begin 18de Eeuw,
of De Speurtocht naar Wilhelmina aen de Veldijne.’
Vraag ernaar bij onze vereniging, of nog beter, wordt lid zodat U, gesteund door de interesse van andere leden met veel plezier Uw eigen onderzoekingen kunt ondernemen en U na een afgerond project met dezelfde voldoening kunt terugkijken als die van bekende Nederlanders, die hun onbekende voorouders ontdekken in het TV-programma ‘Verborgen Verleden’, of zoals de Engelsen dat doen in hun tegenhanger ‘Who do you think you are?’
N.b.
De samensteller is voornemens – in overleg en in samenwerking met de vereniging Overkwartier van Gelre en zijn web-sitebeheerder de hier aangeboden Familieoverzichten op bepaalde momenten van nieuwe aanvullingen (binnen tijdsperiode 17de en begin 18de eeuw), ofwel correcties te voorzien.
Wilt U hier een bijdrage leveren door het verschaffen van essentiële feiten, die tot verbetering van deze overzichten kunnen leiden, dan kunt U daarvan melding maken per e-mail naar [email protected].
Alleen als U daar de daarbij horende ‘bewijzen’ levert, kan ondergetekende U, de vereniging of derden (de web-sitebezoekers) van dienst zijn.
Mocht U willen verwijzen naar een bestaande genealogie, of willen aangeven, waar deze beschikbaar, of ter inzage is, dan kan dit ook bij deze Overzichten worden opgenomen.
De samensteller, Sjraar Verkoeijen